Retoryka to sztuka dobrego, rzetelnego przekonywania w mowie i piśmie, która ma swoje korzenie w starożytności. Jest to narzędzie, które może zostać wykorzystane w celu docierania do uczestników szkoleń oraz wzmacniania własnego słownictwa i rozwoju kompetencji językowych. Retoryka może być wykorzystana przygotowując i prezentując wykład, który składa się z czterech części: wstępu, zapowiedzi treści, właściwej treści i zakończenia.
Figury retoryczne
Figury retoryczne to środki stylistyczne, które mogą zostać wykorzystane w celu wzbogacenia i urozmaicenia prezentacji treści. Istnieje wiele różnych figur retorycznych, takich jak anadiploza, polyplota, polidenton, czy metafory. Wykorzystanie figur retorycznych może pomóc w zwiększeniu siły przekazu i zwróceniu uwagi słuchaczy. Należy jednak unikać ich nadużywania, gdyż mogą one spowodować, że prezentacja stanie się zbyt sztuczna i trudna do zrozumienia.
Przykład: „Mówię do was, przyjaciele, mówię do was, bo tylko razem możemy osiągnąć sukces. Powtarzam, tylko razem możemy pokonać przeszkody, tylko razem możemy zbudować lepsze jutro. Nie mówię o sile jednostki, mówię o sile zespołu. Nie mówię o indywidualnych zwycięstwach, mówię o wspólnych sukcesach. Powtarzam, tylko razem możemy osiągnąć to, co nam się wydaje niemożliwe.”
W tym przykładzie zostały wykorzystane figury retoryczne: anadiploza (powtórzenie słów „mówię do was” na początku zdania), polyplota (powtórzenie słów „tylko razem” w różnych formach), polidenton (powtórzenie słów „mówię o” w różnych formach) i metafory (porównanie siły zespołu do siły jednostki).
Porównania i przykłady
Porównania i przykłady są narzędziami, które mogą być wykorzystywane do ilustrowania abstrakcyjnych treści, dzięki czemu są one łatwiejsze do zrozumienia i zapamiętania. Przykłady mogą być oparte na osobistych doświadczeniach trenera lub na sytuacjach z życia codziennego. Porównania mogą być także wykorzystywane do dostarczania przeżyć egzystencjalnych, które mogą być przydatne w kształtowaniu odpowiednich postaw.
Przykład: „Próbujmy porównać pracę zespołu do orkiestry. Każdy muzyk gra na swoim instrumencie, ale tylko razem mogą stworzyć harmonijną całość. Tak samo jest w pracy zespołowej – każdy z nas ma swoje zadania i umiejętności, ale tylko razem możemy osiągnąć sukces.
Przykład z życia codziennego: „Kiedy kupujesz nowe buty, sprawdzasz, czy pasują do ciebie, czy są wygodne i czy będą dobre do noszenia w różnych sytuacjach. Tak samo powinieneś postępować z nowymi pomysłami – sprawdź, czy pasują do twoich celów, czy są realne do zrealizowania i czy będą dobre dla ciebie i twojego otoczenia.”
Przykład porównania dostarczającego przeżycia egzystencjalnego: „Praca nad sobą jest podobna do wspinaczki na górę. Czasami jest to ciężkie i męczące, ale kiedy dotrzemy na szczyt, widok jest zachwycający i wartościowy. Tak samo jest z pracą nad sobą – wymaga ona wysiłku i wytrwałości, ale efekty, jakie przynosi, są niesamowite i wartościowe.”
Narracja
Narracja to wypowiedź prezentująca ciąg zdarzeń w porządku logicznym lub czasowym. Retoryczna narracja polega na prostych zabiegach, takich jak cytowanie potocznych wypowiedzi lub zamiana czasu przeszłego na teraźniejszy. Narracja może być wykorzystywana w celu zdynamizowania prezentacji, przez co jej siła oddziaływania zwiększa się. Narracja może być także wykorzystywana do ilustrowania sposobu wprowadzania w życie nowych metod lub narzędzi.
Przykład: „Pamiętam, jak pewnego razu pracowałem nad dużym projektem. Miałem wiele zadań do wykonania i czułem się zagubiony. Ale zamiast się poddać, postanowiłem podzielić projekt na mniejsze części i rozpocząć pracę od najważniejszych zadań.
Codziennie tworzyłem listę rzeczy do zrobienia i systematycznie je wykonywałem. Kiedy skończyłem z jednym zadaniem, przechodziłem do następnego. W ten sposób, krok po kroku, zacząłem osiągać postępy i coraz bardziej się motywować.
Po kilku tygodniach, kiedy projekt został zakończony, czułem się dumny z tego, co udało mi się osiągnąć. To doświadczenie nauczyło mnie, jak ważne jest, aby podzielić duże zadania na mniejsze części i systematycznie je wykonywać.Teraz, kiedy pracuję nad nowymi projektami, stosuję tę samą metodę i zawsze osiągam sukces.”
W tym przykładzie została wykorzystana narracja do opowiedzenia historii z życia trenera, która ilustruje sposób wprowadzania w życie nowych metod. Została także wykorzystana prostota języka i zamiana czasu przeszłego na teraźniejszy, aby zdynamizować prezentację i zwiększyć jej siłę oddziaływania.
Dowcip
Dowcip to figura retoryczna, która odgrywa nie tylko rolę dydaktyczną, ale także bardzo dobrze pobudza grupę. Szczególnie cenne są takie dowcipy, które stanowią kwintesencję omawianych prawidłowości lub sytuacji. Dowcip może być wykorzystywany do zilustrowania istoty potrzeby reaktywności, która jest jednym z motywów podejmowania decyzji. Należy jednak pamiętać, by nie stanowiło to reguły w rodzaju nowe zagadnienie – nowy dowcip.
Przykład: „Czy pani wie, dlaczego nie można zrobić wszystkiego naraz? Bo wtedy nie mielibyśmy czasu na żadne błędy!”
W tym przykładzie został wykorzystany dowcip do zilustrowania istoty potrzeby reaktywności i podejmowania decyzji. Dowcip ten jest także kwintesencją omawianej prawidłowości, że próba wykonania wszystkiego naraz może prowadzić do błędów i niepowodzeń. Należy jednak pamiętać, by nie nadużywać dowcipów i nie stosować ich jako reguły przy każdym nowym zagadnieniu.
Uprzedzanie zarzutów
Jedną ze sfer oddziaływań trenera są postawy uczestników. Często zdarza się, że proponowane rozwiązania spotykają się z oporem. W takich sytuacjach trener może skorzystać z figury retorycznej, jaką jest uprzedzanie zarzutów. Polega ona na wygłoszeniu samemu spodziewanych obiekcji przed pojawieniem się ze strony grupy. Dzięki temu trener może szybciej ukształtować odpowiednią postawę i przekonać uczestników do swojego punktu widzenia.
Przykład: „Wiem, że niektórzy z was mogą się zastanawiać, dlaczego powinniśmy zmienić dotychczasowe sposoby pracy i wprowadzać nowe narzędzia. Może się wydawać, że to tylko strata czasu i energii. Ale pozwólcie mi wam powiedzieć, dlaczego jest to tak ważne.
Pierwszym powodem jest to, że nowe narzędzia pozwalają nam pracować szybciej i efektywniej. Drugi powód to to, że pozwalają nam na lepszą komunikację i współpracę w zespole. A trzeci powód to to, że pozwalają nam na lepsze dostosowanie się do zmieniających się wymagań rynku.
Wiem, że może to wydawać się trudne na początku, ale ufam, że kiedy tylko zaczniemy pracę z nowymi narzędziami, szybko zauważymy ich zalety i będziemy chcieli ich używać na co dzień.”
W tym przykładzie trener wykorzystał figurę retoryczną uprzedzania zarzutów, aby przekonać uczestników do wprowadzenia nowych narzędzi. Wyraził spodziewane obiekcje i przedstawił argumenty na rzecz swojego punktu widzenia, aby szybciej ukształtować odpowiednią postawę i przekonać uczestników do zmiany dotychczasowych sposobów pracy.
Uprzedzanie zarzutów to dodatkowe narzędzie radzenia sobie w trudnych sytuacjach szkoleniowych. Dzięki niemu trener może przewidzieć ewentualne obiekcje i przygotować się na nie, co zwiększa szanse na przekonanie uczestników do swojego punktu widzenia.
