W artykule tym omówimy korzyści i wyzwania związane z pracą w zespole trenerskim. Dotychczas pisaliśmy o pracy trenera w kontekście indywidualnym, ale w praktyce często zdarza się, że szkolenia prowadzi więcej niż jedna osoba.
Korzyści z pracy w zespole trenerskim
Szkolenie prowadzone przez więcej niż jednego trenera jest zazwyczaj bardziej dynamiczne dla uczestników. Różne style zachowania, sposób mówienia czy sam wygląd wprowadzają urozmaicenie i sprawiają, że szkolenie jest bardziej atrakcyjne. Wielokrotnie słyszeliśmy opinie uczestników, że szkolenie prowadzone przez dwóch trenerów jest lepsze, mimo że treść jest dokładnie taka sama, jak gdyby prowadził je jeden. Warunkiem uzyskania takiego efektu są częste zmiany prowadzących.
Gdy jeden trener prowadzi zajęcia, drugi może obserwować aktywność grupy i reagować na spadek zaangażowania. W czasie przerw lub po zakończeniu trenerzy mogą dawać sobie informacje zwrotne, które dojrzale odebrane stanowią element rozwoju zawodowego. W niektórych zespołach trenerskich omawianie wspólnej pracy jest stałym elementem podnoszenia swoich kwalifikacji.
Inna, bardzo ważna zaleta pracy w zespole wiąże się z sytuacjami trudnymi. Znacznie łatwiej radzić sobie mając wsparcie drugiego trenera. Ponadto prowadzenie szkolenia razem z innym trenerem daje dużo większe możliwości kontrolowania sytuacji, szczególnie wtedy, gdy wykonywane są ćwiczenia w podgrupach. Niektóre zadania nie mogą być efektywnie prowadzone, jeśli mamy do czynienia z dużą grupą i jednym trenerem. Nie bez znaczenia jest wreszcie fakt, że rozłożenie wysiłku na dwie lub więcej osób pozwala na utrzymanie wysokiego poziomu energii przez całe zajęcia.
Ograniczenia pracy w zespole trenerskim
Należy również zdawać sobie sprawę z ograniczeń prowadzenia szkoleń w zespole. Dotyczy to szczególnie sytuacji, gdy trenerzy nie mają ustalonych zasad współpracy. Jeżeli szkolenie nie ma precyzyjnie zaplanowanego harmonogramu, który jest krok po kroku realizowany, pojawiają się pomysły jak poprowadzić kolejne części. Trenerzy mogą różnić się pod tym względem i forsować własne rozwiązania. Jeśli drugi trener nie jest przekonany do koncepcji, mogą pojawić się „zgrzyty” w pracy szkoleniowców.
Bardzo istotną kwestią, o której należy w tym miejscu wspomnieć, jest dobra znajomość typowych reakcji partnera prowadzącego trening, jego dominujących cech i preferowanego stylu komunikowania się z ludźmi. Jeszcze jednym niebezpieczeństwem związanym ze wspólnym prowadzeniem jest zjawisko zwane w psychologii społecznej rozproszeniem odpowiedzialności. Jeśli w fazie przygotowania każdy z trenerów pomyśli, że dana część szkolenia jest domeną tego drugiego (lub trzeciego), może dojść do sytuacji, w której żaden z trenerów nie jest należycie przygotowany do realizacji któregoś z modułów zajęć.
Istnieje kilka podejść do pracy w zespole trenerów. Pierwsze polega na tym, że prowadzący mając przygotowane poszczególne części, realizują je oddzielnie. Drugi trener (pozostali trenerzy) siedzą z boku, nie uczestnicząc w szkoleniu. Po zakończeniu swojej części trener zapowiada, że kolejną partię będzie prowadził następny trener. Ten model daje dużą swobodę prowadzącemu, ale wiąże się z mniejszą dynamiką zajęć. Jeśli szkolenie prowadzą co najmniej dwie osoby, zmiany są stosunkowo częste, co zmniejsza wspomniany efekt. Przeciwstawny model polega na jednoczesnym udziale trenerów w prowadzonych zajęciach. Jeden z nich jest w danym momencie głównym prowadzącym, ale drugi (i kolejni) pozostając na środku, włączają się od czasu do czasu do pracy. W takich sytuacjach bezwzględnie konieczne jest określenie zasad współpracy, a szczególnie przekazywania sobie głosu. Można to robić na kilka sposobów. Jeden trener mówi na stojąco, a drugi siedzi. Powstanie z krzesła jest sygnałem, że drugi trener chce włączyć się do akcji. Bardziej subtelną zapowiedzią chęci przejęcia inicjatywy jest zrobienie kroku do przodu. Prowadzący do tej pory robi wówczas krok do tyłu, co pozwala na naturalną zmianę lidera. Zmiana może następować także po jakimś innym sygnale niewerbalnym, np. Po zwróceniu głowy. Jest to oczywiście kwestia do dopracowania w konkretnym zespole. Najważniejsze jest tutaj sprawienie wrażenia, że zmiany następują w naturalny sposób, a trenerzy dobrze się rozumieją. Między oddzielnym prowadzeniem zajęć a pełną współpracą „na wybiegu” rozciąga się szereg form pośrednich, będących efektem wypracowanego przez trenerów podejścia. Bez względu jednak na formę dobrze jest pamiętać o kilku radach. Po pierwsze, dobre wrażenie na słuchaczach wywiera nawiązywanie do treści wypowiadanych przez partnera z zespołu. Daje to uczestnikom poczucie, iż szkolenie jest przemyślane, a trenerzy dobrze się rozumieją i szanują. Po wtóre nie jest dopuszczalne podważanie wypowiadanych przez współpracownika treści, chyba że jest to celowy zabieg. Autorzy stosują od czasu do czasu tego typu metodę, nawiązując do popularnego ongiś programu telewizyjnego „Sonda”, w którym dwóch dziennikarzy zajmujących się nauką prowadziło publiczny spór na tematy naukowe. Robili to w sposób bardzo atrakcyjny, a ich argumenty były całkiem serio. W końcu programu dochodzili do wspólnych konkluzji. Jednakże poza tego typu zabiegiem nie należy kwestionować słów swojego poprzednika, nawet jeśli nie do końca zgadzamy się z nimi.
Podsumowanie
Praca w zespole trenerskim ma swoje zalety i wady. Zaletami są m.in. większa dynamika szkolenia, możliwość obserwacji aktywności grupy i reagowania na spadek zaangażowania, możliwość dawania sobie informacji zwrotnych, wsparcie w sytuacjach trudnych, większe możliwości kontrolowania sytuacji i utrzymanie wysokiego poziomu energii przez całe zajęcia. Do ograniczeń należą m.in. brak ustalonych zasad współpracy, różnice w koncepcjach prowadzenia szkolenia, „zgrzyty” w pracy szkoleniowców, brak dobrej znajomości partnera prowadzącego trening, rozproszenie odpowiedzialności i mniejsza dynamika szkolenia w przypadku prowadzenia go przez jednego trenera.
Zespół trenerski powinien określić zasady współpracy i sposób przekazywania sobie głosu, aby uniknąć nieporozumień i konfliktów. Nawiązywanie do treści wypowiadanych przez partnera z zespołu i unikanie podważania jego wypowiedzi jest kluczowe dla dobrego wrażenia na słuchaczach i efektywnego prowadzenia szkolenia.
