Wprowadzenie
Metamodel języka, zwany również metajęzykiem, to zbiór środków językowych, które mogą utrudniać sprawną komunikację i być źródłem trudnych sytuacji w trakcie szkoleń. Metamodel jest często stosowany świadomie i intencjonalnie w polityce i propagandzie jako narzędzie manipulacji i kształtowania opinii ludzi. W tym artykule omówimy niektóre mechanizmy językowe utrudniające komunikację i przedstawimy przykłady zastosowania technik metamodelowych podczas szkoleń.
Uogólnienia
Jednym z mechanizmów metamodelu są uogólnienia. Podobnie jak kwantyfikatory ogólne, takie słowa jak „każdy”, „wszyscy” itp., metamodelowe uogólnienie nie uwzględnia przypadków niezgodnych z głoszonym poglądem, tworząc wrażenie prawdy ogólnej. Przykładem takiego uogólnienia może być zdanie uczestnika szkolenia: „Jest taka prośba, abyśmy wcześniej skończyli zajęcia”. Trener powinien zwrócić uwagę na manipulacyjny charakter takiego komunikatu i nie dać się zwieść.
Opuszczenia
Drugim mechanizmem metamodelu są opuszczenia, czyli pomijanie istotnych informacji, przez co sens zdania ulega wypaczeniu. W reklamie, opuszczenia często stosowane są w celu ukrycia informacji o jakości produktu lub usługi. W trakcie szkoleń, trenerzy często mają do czynienia ze zdaniami uczestników zawierającymi opuszczenia, gdy mowa o stosowaniu różnych metod. W takich sytuacjach, konieczne są dodatkowe pytania ze strony trenera, mające na celu ustalenie pominiętych szczegółów.
Zniekształcenia
Trzecim mechanizmem metamodelu są zniekształcenia, które mogą być związane z rzeczownikami i czasownikami nieokreślonymi lub stopniowaniem przymiotników i używaniem przysłówków miary. Rzeczowniki i czasowniki nieokreślone odnoszą się do ludzi, zjawisk lub rzeczy oraz czynności, jednakże nie określają ich jednoznacznie. Podobnie, nadużywanie lub wykorzystywanie w niewłaściwym kontekście takich słów, jak „najlepszy”, „najgorszy”, „mniej więcej”, „w pewnej mierze”, „więcej”, „mniej” itd. czyni komunikat wieloznacznym. Trener powinien zadawać pytania szczegółowe, aby ustalić dokładny sens wypowiedzi uczestnika szkolenia.
Podsumowanie
Metamodel języka może być narzędziem manipulacji i utrudniać sprawną komunikację w trakcie szkoleń. Trener powinien być świadomy mechanizmów metamodelu, takich jak uogólnienia, opuszczenia i zniekształcenia, oraz umieć skutecznie radzić sobie z nimi, zadając dodatkowe pytania i ustalając dokładny sens wypowiedzi uczestników szkolenia. Rozpoznawanie i radzenie sobie z metamodelami języka jest kluczowe dla skutecznego prowadzenia szkoleń i osiągania zamierzonych celów.
